تفاوت تصنیف و ترانه

ترانه غالباً

1.      موسیقی آن فاقد موازین علمی است

2.      وزن معینی ندارد و بنا بر میل خواننده کوتاه و بلند می‌شود

3.      ساختمانی ساده دارد و فاقد آرایه‌های ادبی پیچیده می‌باشد

تصنیف

تصنیف در لغت به معنی صنف صنف کردن و دسته‌دسته کردن و نیز فراهم آوردن ساخته و پرداخته شده باشد؛ اما در اصطلاح به شعری اطلاق می‌شود که همراه با موسیقی خوانده می‌شود و گاه وزن عروضی دارد و کم و بیش قافیه نیز در آن به کار رفته است. تصنیف از قرن دهم به بعد به این معنی به کار رفته. پیش از آن به معنی آهنگسازی معمول بوده و تدریجاً به معنی شعر و غزلی که متناسب و همراه با موسیقی ساخته شده باشد، مصطلح شده است.

بر اساس گفته های پیشین ترانه، سروده ای است کوتاه و ملحون برآمده از توده مردم اما تصنیف مصنوع است که به مناسبت های مختلف ساخته شده است و رواج یافته است. به هر صورت امروزه واژه های ترانه و تصنیف مترادف هستند و بیشتر لفظ ترانه در بین مردم رایج است که در قدیم چنین نبود و با توجه به ریتم و دیگر ساختار های ادبی فرقی بین ترانه و تصنیف وجود داشت.

با نوشتن اولین تصنیف ها توسط شیدا در اواخر عهد قجری، در واقع قالبی خلق شد که خود را از شعر جدا کرد. بعد به تصنیف سراهای عصر مشروطه رسید و بعد وارد عصر پهلوی شد تا به ترانه نوین رسید.

در موسیقی ردیفی ایران

موسیقی ردیفی که ما امروز می بینیم دارای دو شاخه ی نسبتا زنده است:

یکم: موسیقی ملی؛ به طور مثال سبک علی نقی وزیری دراین شاخه، موسیقیِ همراه با کلام در چهار شکل ظاهر می شود:

1)     آواز: یک قطعه ی غیر ضربی است.

2)     تصنیف: نوعی سنگین و غیر ریتمیک (منظور من از ریتمیک بودن تنها ریتم داشتن نیست. بلکه منظور در این مقاله وابستگی شدید به یک ریتم بارز است) و اغلب اوقات غیر ملودیک از قطعه ی ضربی است.

3)     سرود: گاهی ریتمیک و ملودیک است و همیشه با جمع خوانی همراه است و تفاوت اصلی آن با تصنیف و ترانه نوع خاص آکوردی است که مورد استفاده قرار می گیرد (که باعث می شود اغلب این سرودها در مایه ای مشخص مثلاً دشتی ساخته شود).

4)     ترانه (مسلماً خواننده ی عزیز تفاوت بین این ترانه را که تلفیقی از کلام و موسیقی است باترانه ای که مبحث اصلی این مقاله و کلامی خالص است در می یابد.): قطعه ضربی که همیشه ریتمیک و اغلب ملودیک است و سنگینی خاص تصنیف را ندارد.

دوم: موسیقی سنتی؛ در این شاخه ، موسیقیِ همراه با کلام در دوشکل تصنیف و آواز مورد توجه قرار می گیرد که توضیح آن گذشت.