انواع صداهای انسان از لحاظ جنسیت و وسعت

چنانچه میدانیم صدای انسان که کانون تولید آن حنجره (که خود یک نوع آلت موسیقی است و بنا به گفته فارابی، حنجره اکمل ترین سازهاست)است، بر اساس قوانین و اصول موسیقی ‌« آواز » نامیده می شود.صوتی که به آن آواز گفته می شود بصورت اصولی در افرادی دیده میشود که دوره ی تعلیمات آوازرا گذرانده باشند که عدّه این افراد بسیار کم و انگشت شمار می باشد. ولی بصورت غیر اصولی و تربیت نشده در اکثر افراد ( قریب به اتفاق ) وجود دارد و کمتر کسی یافت می شود که در دوران عمر خود هیچوقت زمزمه ای با خود نکرده باشد و یا بیتی را با آواز نخوانده باشد. پس می توان گفت که به علّت داشتن صوت و قدرت تولید صدا ، همه ی انسانها خواننده اند با این تفاوت که یکی بد می خواند و دیگری صوتی خوشایند دارد ، ولی در مجموع همه از صوت خود اگر چه نا خوشایند باشد، لـذت می برند.

در موسیقی ایرانی تاکنون دو نوع صدا مرسوم بوده «1- صدای مردان 2- صدای زنان» که هرکدام از این صداها بر روی ساز بترتیب با اصطلاح مایه ی راست کوک و چپ کوک مشخص می شوند.

انواع صداهای انسان از لحاظ جنسیّت و وسعت : 1- صوت زنان و بچّه ها -2- صوت مردان

تقسیم بندی اصوات زنان و بچّه ها از لحاظ وسعت و جنسیّت :

1- سُپرانو(soprano) : زیر ترین نوع صدا در زنان و خردسالان است که دامنه ی آن از do زیرخط اول حامل تا do بالای پنج خط حامل می باشد.شاخه ی سپرانوبه چندین شاخه تقسیم می شود که نازکترین آنها که بسیار ضعیف و سبک نیز هست سپرانو کلراتورنامیده میشود و بعد از آن لژر، لیریک و دراماتیک قرار دارند.سپرانو در موسیقی آوازی اهمیت فراوان و بیش از سایر صورتهای دیگر صدا دارد.

2-متسو سُپرانو(mezzo soprano) : به صدای متوسط زنان گفته می شود کمی بم تر از سپرانو است( دو نت بم تر) و گستره ی آن از Laزیر خط اول حامل تا La بالای خط پنجم حامل می باشد.بعنوان مثال صدای قمر و روح انگیز از زنان و صدای ابوالحسن خان اقبال آذر از مردان در این محدوده بوده است(در کاست- کمانچه دوره قاجار-دستگاه نوا با صدای اقبال آذر را بشنوید.).

در موسیقی غربی به معنای سپرانوی میانی است که از صداهای پایین و بسیار قوی تشکیل می شود و متعلق به نقش های بسیار محکم و شاخص اُپراست.

3- کنترآلتو(contr alto)یا آلتو : بم ترین نوع صدای زنان را گویند که وسعت آن از نت Faزیر خط اول حامل تا Fa روی خط پنجم حامل می باشد. بیشتر زنان آوازخوان در ایران صدایی از نوع آلتودارند که برای مثال میتوان از مرضیه و دلکش نام برد.

تقسیم بندی اصوات مردان از لحاظ وسعت و جنسیّت :

1- تنور(Tenor) : به زیرترین نوع صدای مردان گفته می شود که دامنه ی آن بر اساس کلید Sol، ازنت Doزیرخط اول تا Do بالای خط پنجم است با این تفاوت که صدا دهندگی آن یک اُکتاو بم تر ( از سپرانو) می باشد.این نوع صدا در آواز مردان در موسیقی ایرانی اهمیت فوق العاده ای دارد و میتوان گفت که بیشتر آوازخوانهای ایرانی صدایی از همین نوع را دارند که بعنوان مثال از استادان : طاهر زاده - دردشتی - تاج اصفهانی و شجریان می توان نام برد.

2- باریتون(Baryton) : صدای متوسط مردان را گویند که گستره ی آن از نت La زیر خط اول حامل تا La بالای خط پنجم حامل بوده و صدا دهندگی آن یک اکتاو بم تر (از متسو سپرانو) است.

3- باس(Basse) : بم ترین نوع صدای مردان را گویندکه وسعت آن از نت Fa زیر خط اول حامل تا Fa روی خط پنجم حامل بوده و صدا دهندگی آن یک اکتاو بم تر (از آلتو ) است. برای مثال میتوان گفت که صدای استاد محمد نوری از نوع صدای باس می باشد.

نکته : فرق اساسی میان نوعیت صدای مردان اینست که صداهایی از نوع باریتون و باس قدرت خوانندگی نت های بم را دارند( نغمات موسیقایی را بیشتر در مایه های بم اجرا می کنند ) و در اوج کمتر مانور می دهند در حالیکه این عمل در صدای تنور برعکس است.