انواع کوکهای سه تار

در این پست
در مورد انواع کوک  ها برای سه تار می نویسم ، منتها قبل از آن باید اشاره کنم
که شما باید همواره بیاد داشته باشید که :
۱:  همیشه نام سیم اول سه تار برای تمام دستگاه ها دو است و تغییر نمی کند. 
۲ : سیم اول سه تار ممکن است فرکانس های مختلفی داشته باشد اما ما آن را 
همیشه دو فرض می کنیم و بر مبنای آن سیم های دیگر را کوک  می کنیم . حالا 
ممکن است در واقعیت صدای سیم اول لا ، سی بمل و هر فرکانس دیگری باشد،
اما ما باید آن را دو بخوانیم .
۳ : به طور معمول برای کوک های مختلف همواره سیم دوم سه تار یا سل کوک 
می شود یا فا ( یک فاصله چهارم یا پنجم درست پایین رونده )که البته باید در نظر
داشت که بسان سیم اول ممکن است در واقعیت به جای سل ، مثلآ می ،باشد  اما 
مـا آن را سل می خـوانیم و کاری با نامی که دیاپـازُن نشـان می دهد نداریم ، مگر
آنـکه بخـواهیم بر مـبنای دو ی دیاپازُن سـیم اول را کوک  
کنیم ، که سـیم دوم دقیقآ همان سل دیاپازُن کوک خواهد شد . 
۴ : سـیم سـوم و سـیم چهـارم سیم هایی هستند که در کوک  های مختلف متغیراند.
۵ : گوشه درآمد در هر دستگاه مهمترین گوشه است . 

***

دستگاه های هفتگانه موسیقی یعنی " شور ، سه گاه ، چهار گاه ، همایون ،
مـاهور ، نوا و راسـت پنجگاه و همچنین دستگاه های فرعی منشعب شده از
شور ( بیات ترک ، افشاری ، ابوعطا و دشتی ) و همایون ( بیات اصفهان )
هــمـگی با کـوک  هــای دو ، سـل ، دو ، دو -- و هـمچنـین دو ، فـا ، دو ، دو 
قابل اجرا هستند . اما از آنجا که همواره نوازندگان سه تاردر پی خوش صدا
تـر شـدن ساز خود بوده اند کوک  های دیگری هم مورد استفاده قرار گرفت ،
که تابع دستگاه مورد نظر است . 
بـه عنوان مثال شما می توانید با کوک  دو ، سل ، دو ، دو دستگاه سه گاه را
 با شـاهد می کرن بنـوازید .. کـه علائـم سـر کلـید گـوشه درآمد آن می شـود : 
سـی بمـل ، می کرن و لا کرن . ( که البته برای اجرای گوشه مخالف سه گاه 
نـت سی ، کــرن می شود ) و بقیه هم بکار هستند . در این صـورت نت شاهد
می کرن است..این نت در اجرای درآمد سه گاه  از همه مهمتر است و بیشتر
به گوش می رسد، بنا بر این می توانیم مثلآ سیم سوم و چهارم را به جای دو 
می کرن کوک  کنیم . این کار باعث می شود که هنگام اجرای درآمد سه گاه ، 
صـدایی بسـیار زیبـاتر از قبل که  دو ، سل ، دو ، دو کوک  کرده بودیم ، داشته
باشیم. اما باید در نظر داشته باشیم که با این کوک  اگر گوشه مخالف سه گاه 
را بزنـیم ، سـاز بد صـدا خواهـد بود .. پس این نکته به ما یاد می دهد که گاهآ
کوک  ها ما را در اجرای موسیقی محدود می کنند . پس باید قبل از کوک  کردن
تکلیفمان را بدانیم که چه چیزی را می خواهیم اجرا کنیم . در ادامه کوک  های 
معرفی شده توسط مرحوم استاد احمد عبادی ، نوازنده بزرگ سه تار را برای
دستگاه های مختلف قرار می دهم .

شور "راست کوک"	دو	سل	دو	فا
شور "راست کوک"	دو	سل	لا	ر
شور "راست کوک"	دو	سل	سل	فا
شور "چپ کوک"	دو	سل	فا	ر
شور "چپ کوک "	دو	سل	ر	ر
شور	دو	سل	دو	دو
سه گاه	دو	سل	لا کرن	می بمل
سه گاه	دو	فا	می بمل	ر کرن
سه گاه	دو	سل	دو	دو
سه گاه	دو	فا	سل	می کرن
سه گاه "چپ کوک"	دو	سل	می کرن	می کرن
سه گاه "چپ کوک"	دو	سل	دو	می کرن
سه گاه "چپ کوک"	دو	سل	فا	می کرن
سه گاه "راست کوک"	دو	فا	لا کرن	دو
سه گاه "راست کوک"	دو	سل	سی کرن	می کرن
سه گاه " مخالف"	دو	فا	می کرن	ر کرن
چهارگاه	دو	سل	دو	دو
چهارگاه	دو	سل	دو	می کرن
چهارگاه	دو	سل	ر	ر
چهارگاه	دو	فا	دو	دو
چهارگاه	دو	سل	سل	ر
همایون	دو	سل	ر	ر
همایون	دو	سل	دو	دو
همایون	دو	سل	لا کرن	ر
همایون	دو	فا	سل	دو
همایون	دو	فا	سل کرن	می بمل
ماهور	دو	سل	دو	دو
ماهور	دو	فا	دو	دو
ماهور	دو	سل	دو	فا

نوا	دو	سل	دو	دو
نوا	دو	سل	دو	فا
نوا	دو	سل	ر	ر
نوا	دو	فا	دو	دو
راست پنجگاه	دو	فا	دو	دو
راست پنجگاه	دو	سل	دو	دو
راست پنجگاه	دو	سل	ر	ر

بیات اصفهان	دو	سل	دو	دو
بیات اصفهان	دو	سل	ر	ر
بیات اصفهان	دو	فا	فا	دو
بیات اصفهان	دو	فا	دو	دو
بیات اصفهان	دو	فا	لا کرن	می کرن
دشتی راست کوک	دو	سل	ر	ر
دشتی	دو	فا	لا	ر
دشتی	دو	فا	سل	دو
دشتی	دو	سل	سی	می
دشتی	دو	سل	لا	ر
دشتی	دو	فا	سل	دو
ابوعطا	دو	سل	فا	ر
ابوعطا	دو	فا	می بمل	دو
ابوعطا	دو	سل	فا	می کرن
ابوعطا	دو	سل	دو	دو
بیات ترک	دو	فا	می بمل	می بمل
بیات ترک	دو	فا	دو	دو
بیات ترک (زند)	دو	فا	سی بمل	سی بمل
افشاری	دو	فا	سل	دو
افشاری	دو	فا	سی بمل	دو
افشاری	دو	سل	سل	ر
افشاری	دو	سل	دو	دو
افشاری	دو	سل	ر	ر
افشاری	دو	سل	دو	فا
افشاری	دو	فا	سی بمل	می بمل
شور (ترکمن)	دو	می	دو	دو
شور (تاجیکی)	دو	سل	سل	سل